پیشینه استفاده از کلمه "روزنامه" یا " روزنامچه" در ایران را می توان در قرون اولیه اسلامی پیگیری کرد. این واژه در کتبی چون یتیمه الدهر ثعالبی و معجم الادبای یاقوت حموی، به معنای شرح زندگی و بیان وقایع مهم زندگی پادشاهان و وزرا و بزرگان هر عصر به کار می رفته است. تا اوائل دوره قاجار هم روزنامه به همین معنا به کار می رفته است.
موسس نخستین روزنامه ایرانی، عضو دومین گروه جوانانی بود که در زمان فتحعلی شاه به همت «عباس میرزا نایب‌السلطنه» برای تحصیل علوم جدید به انگلستان اعزام شده بودند. وی ضمن تحصیل در این کشور در فاصله سال‌های ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۵ قمری (۱۸۱۵ تا ۱۸۱۹ م) زبان‌های انگلیسی و فرانسه و لاتین و علوم طبیعی و تاریخ را آموخت و با فن چاپ نیز آشنایی یافت.
روزنامه کاغذ اخبار در دو برگ بزرگ با چاپ سنگی منتشر میشد. این شماره در دو ورق است که یک روی آن سفید و بر سرلوحه آن نشان دولتی نقش شده و در پایین آن «اخبار و وقایع شهر محرم‌الحرام ۱۲۵۳ که در دارالخلافه طهران است انطباع یافته» قید شده است. صفحه اول اخبار ممالک شرقیه که شامل اخبار دارالخلافه طهران است و صفحه دوم اخبار ممالک غربیه که خبرهایی از کشورهای ایتالیا، ینگه دنیا (آمریکا)، انگلند (انگلستان)، ترکیه و... درج شده است. اینکه نخستین نشریه ادواری ایران تا چه سالی چاپ و منتشر می‌شده دقیقا مشخص نیست. اما به استناد سفرنامه‌های اشخاصی که در آن سال‌ها در ایران بوده‌اند و نوشته‌های بعضی از مورخان این روزنامه حداقل سه سال منتشر شده است. تنها نسخه موجود از روزنامه کاغذ اخبار، در موزه بریتانیا نگهداری میشود.
روزنامه های ایران اولین های بسیاری دارند مانند :
اولین روزنامه‌ای که از طرف زنان در ایران منتشر شد (دانش) نام داشت و در سال ۱۳۲۸ (قمری) توسط همسر میرزا حسین‌خان کحال انتشار یافت.
اولین نشریه علمی که در ایران منتشر شد روزنامه (دولت علیه ایران) بود.
و اولین نشریه فکاهی که در ایران منشر شده طلوع نام داشت.
درپایان باید گفت ارومیه نخستین شهرستانی است که روزنامه دار شد.
یاسمن کدیور
- ۹۷/۰۷/۳۰